5 cech osobowości

5 cech osobowości

Wielu współczesnych psychologów uważa, że istnieje pięć podstawowych wymiarów osobowości, często określanych mianem „Wielkiej Piątki” cech osobowości. Pięć ogólnych cech opisywanych przez tę teorię to ekstrawersja, ugodowość, otwartość, sumienność i neurotyczność.

Teorie cech osobowości od dawna starają się ustalić, ile dokładnie cech osobowości istnieje. Wcześniejsze teorie sugerowały różną liczbę możliwych cech, w tym listę 4000 cech osobowości Gordona Allporta, 16 czynników osobowości Raymonda Cattella oraz trzyczynnikową teorię Hansa Eysencka.

Wielu badaczy uważało jednak, że teoria Cattella jest zbyt skomplikowana, a teoria Eysencka ma zbyt ograniczony zakres. W rezultacie powstała teoria pięciu czynników, która opisuje podstawowe cechy, które służą jako elementy składowe osobowości.

Czym jest Wielka Piątka Wymiarów Osobowości?

Wielka piątka” to szerokie kategorie cech osobowości. Chociaż istnieje obszerna literatura wspierająca ten pięcioczynnikowy model osobowości, badacze nie zawsze zgadzają się co do dokładnego oznaczenia każdego wymiaru.

Ważne jest, aby zauważyć, że każdy z pięciu czynników osobowości reprezentuje zakres pomiędzy dwoma ekstremami. Na przykład, ekstrawersja reprezentuje kontinuum pomiędzy skrajną ekstrawersją a skrajną introwersją. W realnym świecie większość ludzi znajduje się gdzieś pomiędzy dwoma biegunami każdego z wymiarów.

Te pięć kategorii opisuje się zazwyczaj w następujący sposób.

Otwartość

Ta cecha charakteryzuje się takimi cechami jak wyobraźnia i wnikliwość. Ludzie, którzy mają wysoki poziom tej cechy mają również tendencję do posiadania szerokiego zakresu zainteresowań. Są ciekawi świata i innych ludzi, chętnie uczą się nowych rzeczy i korzystają z nowych doświadczeń.

Osoby o wysokim poziomie tej cechy mają tendencję do bycia bardziej przedsiębiorczymi i kreatywnymi. Osoby o niskim poziomie tej cechy są często bardziej tradycyjne i mogą mieć problemy z myśleniem abstrakcyjnym.

Wysoki poziom

  • Bardzo kreatywny
  • Otwartość na próbowanie nowych rzeczy
  • Skoncentrowany na podejmowaniu nowych wyzwań
  • Chętnie myśli o abstrakcyjnych koncepcjach

Niski poziom

  • Nie lubi zmian
  • Nie cieszy się z nowych rzeczy
  • Opiera się nowym pomysłom
  • Niezbyt pomysłowy
  • Nie lubi abstrakcyjnych lub teoretycznych koncepcji

Sumienność

Standardowe cechy tego wymiaru to wysoki poziom przemyśleń, dobra kontrola impulsów i zachowania ukierunkowane na cel. Osoby wysoce sumienne są zazwyczaj zorganizowane i zwracają uwagę na szczegóły. Planują z wyprzedzeniem, myślą o tym, jak ich zachowanie wpływa na innych i pamiętają o terminach.

Wysoki poziom

  • Spędza czas na przygotowaniach
  • Od razu kończy ważne zadania
  • Przywiązuje uwagę do szczegółów
  • Lubi mieć ustalony harmonogram

Niski poziom

  • Nie lubi struktury i harmonogramów
  • Robi bałagan i nie dba o rzeczy
  • Nie zwraca rzeczy lub odkłada je na swoje miejsce
  • Odwleka ważne zadania
  • Nie wykonuje koniecznych lub przydzielonych zadań

Ekstrawersja

Ekstrawersja charakteryzuje się pobudliwością, towarzyskością, gadatliwością, asertywnością i wysokim poziomem ekspresji emocjonalnej. Osoby o wysokim poziomie ekstrawersji są otwarte i mają tendencję do nabierania energii w sytuacjach społecznych. Przebywanie w otoczeniu innych ludzi pomaga im czuć się energicznie i podekscytowanymi.

Ludzie o niskim poziomie ekstrawersji (lub introwertycy) są bardziej powściągliwi i mają mniej energii do wykorzystania w sytuacjach społecznych. Wydarzenia społeczne mogą być dla nich wyczerpujące i introwertycy często potrzebują okresu samotności i ciszy, aby się „naładować”.

Wysoki poziom

  • Lubi być w centrum uwagi
  • Lubi rozpoczynać rozmowy
  • Lubi poznawać nowych ludzi
  • Ma szerokie grono przyjaciół i znajomych
  • Łatwo nawiązuje nowe znajomości
  • Czuje się zdynamizowany w towarzystwie innych ludzi
  • Mówi rzeczy, zanim się nad nimi zastanowi

Niski poziom

  • Woli samotność
  • Czuje się wyczerpany, gdy musi dużo przebywać w towarzystwie
  • Ma trudności z rozpoczynaniem rozmów
  • Nie lubi prowadzić drobnych rozmów
  • Uważnie myśli, zanim coś powie
  • Nie lubi być w centrum uwagi

Ugodowość

Ten wymiar osobowości obejmuje takie cechy, jak zaufanie, altruizm, życzliwość, sympatia i inne zachowania prospołeczne.

Osoby o wysokim poziomie ugodowości są bardziej skłonne do współpracy, podczas gdy osoby o niskim poziomie tej cechy są bardziej skłonne do rywalizacji, a czasami nawet do manipulacji.

Wysoki poziom

  • Wykazuje duże zainteresowanie innymi ludźmi
  • Troszczy się o innych
  • Odczuwa empatię i troskę w stosunku do innych ludzi
  • Lubi pomagać i przyczyniać się do szczęścia innych ludzi
  • Pomaga innym, którzy potrzebują pomocy

Niski poziom

  • Mało interesuje się innymi
  • Nie dba o to, jak czują się inni ludzie
  • Nie interesuje się problemami innych ludzi
  • Obraża i pomniejsza innych
  • Manipuluje innymi, aby uzyskać to, czego chce

Neurotyczność

Neurotyczność to cecha charakteryzująca smutek, nastrojowość i niestabilność emocjonalną. Osoby o wysokim poziomie tej cechy mają tendencję do doświadczania wahań nastroju, niepokoju, drażliwości i smutku. Osoby o niskim poziomie tej cechy są bardziej stabilne i odporne emocjonalnie.

Wysoki poziom

  • Doświadcza dużo stresu
  • Martwi się o wiele różnych rzeczy
  • Łatwo się denerwuje
  • Doświadcza dramatycznych zmian nastroju
  • Czuje się niespokojny
  • Ma trudności z odzyskaniem równowagi po stresujących wydarzeniach

Niski poziom

  • Stabilny emocjonalnie
  • Dobrze radzi sobie ze stresem
  • Rzadko czuje się smutny lub przygnębiony
  • Nie martwi się zbytnio
  • Jest bardzo zrelaksowany

Czy cechy Wielkiej Piątki są uniwersalne?

Wielka piątka cech jest niezwykle uniwersalna. Jedno z badań, które dotyczyło ludzi z ponad 50 różnych kultur, wykazało, że pięć wymiarów może być dokładnie wykorzystanych do opisania ich osobowości.

Na podstawie tych badań wielu psychologów uważa, że pięć wymiarów osobowości jest nie tylko uniwersalnych, ale ma również biologiczne pochodzenie. Psycholog David Buss zaproponował ewolucyjne wyjaśnienie dla tych pięciu podstawowych cech osobowości, sugerując, że te cechy osobowości reprezentują najważniejsze cechy, które kształtują nasz krajobraz społeczny.

Jakie czynniki wpływają na cechy Wielkiej Piątki?

Badania sugerują, że zarówno wpływy biologiczne, jak i środowiskowe odgrywają rolę w kształtowaniu naszej osobowości. Badania bliźniąt sugerują, że zarówno natura, jak i wychowanie odgrywają rolę w rozwoju każdego z pięciu czynników osobowości.

Jedno z badań nad genetycznymi i środowiskowymi podstawami tych pięciu cech objęło 123 pary bliźniąt jednojajowych i 127 par bliźniąt dwujajowych. Wyniki sugerują, że dziedziczność każdej z cech wynosi 53% dla ekstrawersji, 41% dla ugodowości, 44% dla sumienności, 41% dla neurotyczności i 61% dla otwartości.

Badania również sugerują, że cechy osobowości „wielkiej piątki” są stosunkowo stabilne w okresie dorosłości. Jedno z badań nad dorosłymi w wieku produkcyjnym wykazało, że osobowość miała tendencję do stabilności w ciągu czterech lat i wykazywała niewielkie zmiany w wyniku niekorzystnych wydarzeń życiowych.

Badania wykazały, że dojrzewanie może mieć wpływ na te pięć cech. Z wiekiem ludzie stają się mniej ekstrawertyczni, mniej neurotyczni i mniej otwarci na doświadczenia. Z drugiej strony, ugodowość i sumienność mają tendencję do zwiększania się wraz z wiekiem.

Podsumowanie

Zawsze pamiętaj, że zachowanie jest wynikiem interakcji pomiędzy osobowością danej osoby a zmiennymi sytuacyjnymi. Sytuacja, w której znajduje się dana osoba, odgrywa główną rolę w tym, jak reaguje. Jednak w większości przypadków ludzie reagują w sposób zgodny z ich podstawowymi cechami osobowości.

Wymiary te reprezentują szerokie obszary osobowości. Badania wykazały, że te grupy cech mają tendencję do występowania razem u wielu ludzi. Na przykład, osoby towarzyskie mają tendencję do bycia gadatliwymi. Jednak cechy te nie zawsze występują razem. Osobowość jest złożona i zróżnicowana, a każda osoba może przejawiać zachowania w kilku z tych wymiarów.